Eind januari en wat is er nog over van mijn goede voornemens die ik begin dit jaar had gemaakt? Elk jaar weer de illusie dat ik het beter en anders kan doen dan het jaar ervoor. Ik wil gezonder zijn, een betere balans tussen werk en privé en meer tijd en aandacht besteden aan mijn vrienden. Kortom, in het nieuwe ben ik gelukkiger en een betere versie van mezelf dan in het oude!
Goede voornemens geven vaak het gevoel dat we kennelijk niet goed genoeg zijn. Met een moment in de tijd nemen we ons iedere keer weer voor dat we onze houding en gedrag gaan veranderen. De hoeveelheid lijstjes met adviezen en tips, aan het einde van het jaar, over wat een gezond en gelukkig leven is, versterkt deze gedachten. Maar zijn onze voornemens dan niet gestuurd door een maatschappelijk idee van wat gezond en gelukkig zijn is? Waarom lukt het niet om eraan te voldoen? En voel ik eind januari alweer dat ik gefaald heb?
Voor de Griekse filosoof Aristoteles (384-322 v Chr.) is een gelukkig mens iemand die een deugdzaam karakter ontwikkelt. Door opvoeding en training van verschillende deugden, zoals eerlijkheid, moed, rechtvaardigheid en wijsheid kom je pas tot een goed en gelukkig leven. In plaats van een moment in de tijd, zoals met oud en nieuw, is karaktervorming een wordingsproces. Volgens Aristoteles vraagt het om discipline, in verbinding staan met anderen en het hebben van rolmodellen.
“Wat men moet leren doen, leert men door het te doen.”
Aristoteles beschrijft zijn deugdethiek in de Ethica Nicomachea. Hij maakt daarbij een onderscheid tussen de theoretische en de praktische wijsheid. Theoretische wijsheid is het denkende leven en de praktische wijsheid stelt ons in staat ons doel als mens te bereiken. Dit is voor ieder mens anders. Voor Aristoteles geldt dat wanneer mensen een actief leven leiden in overeenstemming met hun doel, ze de weg vinden naar een goed en succesvol leven.
De keuze van de juiste handeling komt tot stand uit een wisselwerking tussen verstand en de emoties, stelt Aristoteles. Voor hem is dat het midden houden tussen twee emoties en de juiste balans zien te vinden. Bijvoorbeeld tussen roekeloosheid en lafheid ligt de deugd moed. Moed is nodig om de gemoedstoestand angst te overwinnen. Door te oefenen in verschillende situaties en met verschillende mensen kan een moedig karaktereigenschap ontwikkelen. Moedig-zijn is waardevol, ook in onze tijd waarin we op onszelf zijn teruggeworpen.
Alle soorten vaardigheden zijn te trainen. Door regelmatig te oefenen met schrijven en feedback te vragen, kan ik mijn schrijfvaardigheden verbeteren. Het is belangrijk dat mensen zelf erachter komen wat hun doel is en deze vorm te geven. Met discipline is het mogelijk vaardigheden te ontwikkelen en karakter vorm te geven. Kortom, je ontwikkelt praktische wijsheid.
In verbinding staan en rolmodellen
Andere mensen spelen een belangrijke rol bij het ontwikkelen van de juiste handeling. Aristoteles bedoelt met andere mensen, een kleine gemeenschap van vrienden en familie. De mens wil gezien worden en zich geliefd voelen. Het gaat erom dat het mensen zijn waar je je mee verbonden voelt. Dit kan ook een leraar, een collega of een digitale vriend zijn. De voorwaarde is dat een groep niet te groot is, want dit gaat ten koste van de verbinding. Wanneer de ander te ver van ons afstaat, voelen we ons vaak niet verbonden en is de ander al snel een vreemde. Kleine klusjes doen voor elkaar is betekenisvol, maar voor de hele stad boodschappen doen schiet het doel voorbij.
Naast moed en verbondenheid is het hebben van een rolmodel een belangrijk onderdeel bij het ontwikkelen van een deugdzaam karakter. Iemand die een voorbeeld is en het goede gedrag laat zien, een persoon waar je van kan leren. Een charismatische persoon met een eerlijk verhaal of een vrouwelijke topsporter. Maar ook iemand die dichterbij staat, een hulpvaardige docent of een vriendin die vormgeeft aan haar leven met een chronische ziekte. Mensen kunnen van elkaar leren, want de gelukte mens inspireert.
Aristoteles stelt dat de aanwezigheid van plezier en de afwezigheid van het lijden het geluk compleet maakt. Het is een proces van verandering dat geen begin en geen eind kent. Het is een leerproces wat inherent is aan het leven en waar we zelf betekenis aangeven. Ieder moment kunnen we werken aan ons geluk, door ons te oefenen en daarmee te werken aan ons eigen doel. In dit wordingsproces mogen we kritisch zijn. Maar kritiek hebben verlamt en geeft het gevoel van teleurstelling en dat we gefaald hebben. Compassie voor onszelf en elkaar helpt ons meer.
“Een gelukkig leven is een gelukt leven.”
Aristoteles
Eudaemonia: het worden van een voortreffelijk mens
Goede voornemens reflecteren ons verlangen om een betere versie van onszelf te worden. Ze kunnen motiverend werken, maar ook leiden tot teleurstelling. De praktische filosofie van Aristoteles geeft een ander inzicht in het goede leven en handelen. Gelukkig zijn en goed doen hangt met elkaar samen. Aristoteles geeft ons handvatten om ons karakter vorm te geven. Het is een wordingsproces. Door opvoeding, training en discipline en een kleine gemeenschap van mensen en rolmodellen om ons heen, nemen we verantwoordelijkheid voor ons eigen leven. Voor mij kunnen die lijstjes met goede voornemens voor een gezond en gelukkig leven de prullenbak in, ik laat ze mijn geluk en teleurstelling voor 2025 niet bepalen. Ik ga mijn schrijfvaardigheden oefenen!
Denkvragen:
- Zijn goede voornemens van jezelf?
- Is een gelukkig en goed leven voor iedereen hetzelfde?
Filosofische lees- en luistertips:
- Ethica Nicomachea
- Podcast Filosofie | Aristoteles
Wil je op de hoogte blijven van nieuwe denkbewegingen, volg whatsapp kanaal ruimdenkenvrijbewegen. Ben je geïnteresseerd in een filosofisch gesprek neem contact met me op.
Geef een reactie